Choroby nowotworowe są zaraz po chorobach sercowo-naczyniowych drugą najczęstszych przyczyn zgonów w Europie, czego nie zmienił nawet znaczący w ostatnim czasie wzrost zgonów z powodu chorób zakaźnych. Szacuje się, że jedna na trzy osoba w ciągu całego swojego życia zachoruje na nowotwór. I choć prawdą jest, że nowotwory najczęściej dotyczą seniorów, to zachorować można w każdym wieku. Nawet młoda osoba w pełni sił może z dnia na dzień usłyszeć diagnozę: nowotwór.
Nie ma potwierdzonego sposobu, który daje całkowitą pewność uniknięcia choroby.
Niezwykle ważne jest unikanie znanych czynników ryzyka, aktywność fizyczna i zrównoważona dieta, które zmniejszają ryzyko zachorowania, jednak nie wykluczają go całkowicie. Na szczęście w XXI wieku nowotwór to nie wyrok. Zdecydowana większość nowotworów wykryta we wczesnym stadium zaawansowania jest wyleczalna – dotyczy to również nowotworów hematologicznych.
Dlatego kluczowe znaczenie ma obserwacja swojego ciała, samopoczucia i pojawiających się objawów. Każda niepokojąca, utrzymująca się przez kilka tygodni zmiana powinna być skonsultowana z lekarzem. Świadomość występowania chorób i wiedza na temat ich objawów zwiększają czujność pacjentów, dzięki czemu w sytuacji pojawienia się choroby możliwa jest wcześniejsza reakcja, niezwłoczna wizyta lekarska i szybsze rozpoczęcie właściwej terapii.
Wybrane objawy są wspólne dla wszystkich chorób nowotworowych – należą do nich
niezamierzona utrata masy ciała, utrzymujące się, nawracające gorączki lub stany
podgorączkowe, obfite nocne poty oraz osłabienie i poczucie ogólnego rozbicia. Jeśli którakolwiek z powyższych objawów wystąpi i utrzymuje się w czasie, należy zgłosić się do lekarza.
Gorączka najczęściej kojarzona jest z infekcją – jeśli jednak utrzymuje się ponad dwa tygodnie i nie reaguje na leczenie antybiotykami, wskazane jest wykluczenie rozwijającej się choroby nowotworowej.
Niektóre objawów są jednak bardziej charakterystyczne dla chorób hematoonkologicznych chłoniaków i białaczek. Najczęstszym objawem chłoniaka, czyli rozrostowej choroby układu chłonnego, są powiększone, zwykle niebolesne węzły chłonne. Jeśli nie wiesz, czy Twoje węzły chłonne są wyczuwalne i jakiej są wielkości, warto sprawdzić je dotykiem, aby móc porównać na przestrzeni czasu ewentualną zmianę ich wielkości lub konsystencji. Szczególnie niepokojące są węzły chłonne wyczuwalne za uszami, w okolicy obojczyków, pach i pachwin – w razie ich zauważenia należy skonsultować się z lekarzem. Jeśli wyczuwalny węzeł chłonny ma powyżej 1,5-2 cm i nie jest związany z infekcją, należy zgłosić się do lekarza. Jest to również właściwe postępowanie, jeśli nie mamy pewności, czy dany węzeł chłonny jest prawidłowy. Oprócz wspomnianych lokalizacji, węzły chłonne należy badać w okolicy uszu, żuchwy, na szyi i karku oraz w okolicy zgięć łokci i kolan.
Pozostałe objawy, które stosunkowo często występują z nowotworami hematologicznymi, to: powiększenie wątroby lub śledziony, duszności i problemy z oddychaniem, bóle kości i stawów, zmiany skórne takie jak wysypki, wybroczyny, siniaki, czy zmiany zapalne, żółtaczka, a także dolegliwości ze strony układu pokarmowego wraz z bólami brzucha. Znajomość wskazanych objawów i obserwacja ich pojawienia się pozwala na szybką reakcję i odpowiednio wczesną wizytę
lekarską. Lekarz zweryfikuje zgłaszane objawy i w razie potrzeby zleci dalsze badania.
Nikt nie zna Twojego ciała lepiej niż Ty sam – dlatego to właśnie Twoja czujność na
wszelkie zmiany jest kluczowa we wczesnym rozpoznaniu nowotworu. Stała obserwacja ciała i jego wyglądu pod kątem oznak świadczących o chorobie powinna stać się regularnie praktykowanym nawykiem, przeprowadzanym np. pierwszego lub ostatniego dnia miesiąca – nawet wtedy, gdy na codzień nie zauważamy nic, co mogłoby wskazywać na chorobę. Regularne, przeprowadzane co kilka dni pomiary masy ciała to także nieoceniona pomoc we wczesnym rozpoznawaniu pogorszenia stanu zdrowia. Osłabienie lub spadek samopoczucia nie powinny być bagatelizowane – we współczesnym, dynamicznym świecie zbyt łatwo zmęczenie i pogorszenie nastroju zrzucane są na karb stresu lub przepracowania. A jeśli samodzielnie, okresowo wykonujesz u siebie kontrolne badania krwi – koniecznie każdorazowo skonsultuj ich wyniki z lekarzem. Określone zmiany w morfologii pozwalają na wykrycie choroby jeszcze zanim da ona objawy, co zwiększa szanse na wyleczenie.
Opisane powyżej postępowanie i wzmożona czujność są istotne nie tylko dla osób
zdrowych, ale również dla pacjentów w trakcie leczenia onkologicznego lub już po jego zakończeniu. Pacjenci w trakcie leczenia powinni zgłaszać swojemu lekarzowi występowanie i nasilenie powyższych dolegliwości, gdyż mogą one świadczyć o postępie lub regresji choroby, a także informować o wszelkich innych objawach, również tych związane ze stosowanym terapii. Dobrym nawykiem w trakcie chemioterapii jest regularny, codzienny pomiar temperatury ciała. Dodatkowo należy przestrzegać wszelkich zaleceń wydanych przez lekarza prowadzącego. Z kolei po zakończeniu leczenia czujność na wszelkie niepokojące sygnały z ciała jest nie do przecenienia, niestety może dojść do wznowy choroby i w takiej sytuacji ponowne, jak najwcześniejsze rozpoczęcie leczenia zwiększa szanse na pokonanie choroby.
Niezależnie od tego kim jesteś, ile masz lat i jakiej jesteś płci, możesz zachorować na chłoniaka lub białaczkę. Wczesne rozpoznanie choroby znacząco poprawia rokowania i daje możliwość całkowitego wyleczenia choroby. Dlatego Twoja czujność na siebie – na Twoje ciało i samopoczucie – mają ogromne znaczenie. To właśnie Ty jesteś osobą, która jako pierwsza ma możliwość zauważenia, że w organizmie dzieje się coś niepokojącego. Nie należy bagatelizować objawów. Od Twojej spostrzegawczości i właściwej reakcji może zależeć Twoje życie – zwracaj uwagę na siebie!
Autorem tekstu jest współpracujący ze Stowarzyszeniem „Przebiśnieg” lekarz Karol Miklusiak